Podejrzenie choroby zawodowej? Wyjaśniamy procedurę postępowania…
Każda praca zawodowa stwarza ryzyko pogorszenia stanu zdrowia pracowników. Jest to związane z występowaniem w jej środowisku, czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych. Najczęściej pracownicy ulegają wypadkom przy pracy. Pracownik może jednak doznać pogorszenia stanu zdrowia, które ujawni się po dłuższym czasie. Takie przypadki rozpatrywane są jako choroby zawodowe. Z uwagi na zbliżający się Międzynarodowy Dzień Ofiar Wypadków przy Pracy i Chorób Zawodowych oraz Światowy Dzień Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Pracy warto przypomnieć pojęcie choroby zawodowej i procedur które się z nią wiążą.
Co to jest choroba zawodowa?
Kodeks pracy definiuje pojęcie choroby zawodowej. Warunkami, które pozwalają uznać chorobę pracownika za chorobę zawodową są kryteria:
- choroba musi być uwzględniona w wykazie chorób zawodowych,
- bezspornie lub z dużym prawdopodobieństwem została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub w związku ze sposobem wykonywania pracy.
Za wykaz chorób zawodowych należy rozumieć zestawienie chorób wraz z informacją o okresie, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym.
Wykaz jest zawarty w obowiązującym rozporządzeniu w sprawie chorób zawodowych.
Kto zgłasza chorobę zawodową?
Podejrzenie choroby zawodowej może zgłosić:
- pracodawca,
- lekarz,
- sam pracownik, pod warunkiem, że nie jest aktualnie zatrudniony.
Pracodawca
Pracodawca ma obowiązek zgłosić każdy przypadek podejrzenia choroby zawodowej do właściwego państwowego inspektora sanitarnego i właściwego okręgowego inspektora pracy. Robi to za pomocą dokumentu „zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej”. Jest to załącznik nr 1 rozporządzenia w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób.
Ważne
Prawidłowo wypełniony formularz należy dostarczyć osobiście lub za pomocą poczty do właściwych inspektoratów inspekcji pracy oraz inspekcji sanitarnej.
Zgłoszenie choroby zawodowej przez pracodawcę
Przepisy, nie precyzują dokładnie, w jakim przypadku pracodawca dokonuje zgłoszenia choroby zawodowej. W praktyce ma to miejsce, kiedy otrzyma od byłego pracownika informację o podejrzeniu wystąpienia u niego choroby zawodowej. Przypadki podejrzeń chorób zawodowych u pracowników aktualnie zatrudnionych, pracodawca zgłasza za pośrednictwem lekarza medycyny pracy, sprawującego profilaktyczną opiekę medyczną nad zakładem pracy.
Doświadczenie zawodowe pokazuje, że zazwyczaj podejrzenie choroby zawodowej stwierdza lekarz medycyny pracy realizując badania wstępne, okresowe lub kontrolne. Zdarza się, że objawy choroby zawodowej, zauważy u siebie pracownik i przekaże taką informację do pracodawcy. W tej sytuacji pracodawca powinien skierować pracownika do lekarza medycyny pracy.
Zazwyczaj ma to miejsce w dwóch okolicznościach:
- Pracownikowi zbliża się termin badań okresowych w związku z czym otrzymuje on skierowanie na te badania. W ramach tych badań lekarz ocenia czy podejrzenie pracownika jest zasadne.
- Pracownik kierowany jest do lekarza medycyny pracy poza terminami wynikającymi z częstotliwości wykonywania badań okresowych.
Skierowanie pracownika z podejrzeniem choroby zawodowej na badania medycyny pracy zgodnie z terminem nadchodzących badań okresowych.
Przepisy nie określają precyzyjnie na ile dni przed planowanym terminem badań okresowych, pracownik może otrzymać skierowanie. W praktyce przyjęło się, że wydane pracownikowi skierowanie na badania lekarskie jest ważne 30 dni, licząc od daty wskazanej w skierowaniu. Po upływie tego terminu, pracodawca ma obowiązek wystawić nowe skierowanie.
Uwaga!
Więc, jeżeli pracownik zasygnalizuje objawy choroby zawodowej, na 30 dni przed terminem badań okresowych lub później, pracodawca powinien wydać takiej osobie skierowanie na badania.
Skierowanie pracownika z podejrzeniem choroby zawodowej na badania medycyny pracy poza terminami wynikającymi z częstotliwości wykonywania badań okresowych.
Ten przypadek jest bardziej skomplikowany. Pracownik zgłasza podejrzenie choroby zawodowej, a zgodnie z niedawno przeprowadzonymi badaniami okresowymi, jest on w pełni zdolny do pracy. Obowiązujące przepisy, dopuszczają wydanie pracownikowi skierowania na badania okresowe dużo wcześniej niż przewiduje to ustalony termin przez lekarza medycyny pracy. Pracodawca może to zrobić, jeżeli pracownik zgłosi do niego niemożność wykonywania dotychczasowej pracy z powodu objawów choroby zawodowej.
W takiej sytuacji, przed wysłaniem pracownika na dodatkowe badania lekarskie, zalecam skontaktować się telefonicznie z lekarzem medycyny pracy, opisać sytuacje i ustalić wspólnie plan działania.
Stanowisko Sądu Najwyższego w sprawie orzeczeń lekarskich, lekarza medycyny pracy.
Aktualnym orzeczeniem lekarskim w rozumieniu art. 229 § 4 k. p. jest orzeczenie stwierdzające stan zdrowia pracownika w dacie, w której ma być dopuszczony do pracy. Zachowuje ono aktualność w okresie w nim wymienionym, jednak staje się nieaktualne w przypadku wystąpienia w tym okresie zdarzeń, które mogą wskazywać na zmianę stanu zdrowia pracownika.
Każdy lekarz
Wszyscy lekarze, niezależnie od specjalizacji, mają obowiązek zgłosić podejrzenie choroby zawodowej, zgodnie z obowiązującą procedurą. Wypełniają formularz „Skierowanie na badania w związku z podejrzeniem choroby zawodowej”. Pełna dokumentacja trafia do WOMP.
Lekarz orzecznik przekazuje zgłoszenie do właściwego państwowego inspektora sanitarnego i właściwego okręgowego inspektora pracy. Identyczną procedurę realizuje lekarz medycyny pracy, pełniący profilaktyczną opiekę medyczną nad pracownikiem.
Sam pracownik, pod warunkiem, że nie jest aktualnie zatrudniony
Niezatrudniony pracownik może dokonać samodzielnie zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej. Musi wysyła
druk „zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej” do państwowego inspektora sanitarnego właściwego ze względu na lokalizację zakładu pracy.
Procedura orzekania choroby zawodowej
Każdy pracownik lub były pracownik, wobec którego dokonano zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej, kierowany jest do jednostki orzeczniczej I stopnia.
Jednostkami orzeczniczymi I stopnia są:
- poradnie chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy;
- kliniki i poradnie chorób zawodowych uniwersytetów medycznych (akademii medycznych);
- poradnie chorób zakaźnych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy albo przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego – w zakresie chorób zawodowych zakaźnych i pasożytniczych;
- podmioty lecznicze, w których nastąpiła hospitalizacja – w zakresie rozpoznawania chorób zawodowych u pracowników hospitalizowanych z powodu wystąpienia ostrych objawów choroby;
Ważne
Skierowania do jednostki orzeczniczej I stopnia, nie stosuje się, jeżeli zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej zostało dokonane przez lekarza tej jednostki.
W określonej jednostce orzeczniczej I stopnia, pracownik przechodzi właściwe badania lekarskie. Kolejno, lekarz orzecznik wydaje orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania, zwane dalej „orzeczeniem lekarskim”. Decyzja podejmowana jest na podstawie:
- wyników przeprowadzonych badań lekarskich i pomocniczych,
- dokumentacji medycznej pracownika lub byłego pracownika,
- dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz
- oceny narażenia zawodowego.
Jeżeli dokumentacja jest niewystarczający do wydania orzeczenia lekarskiego, lekarz może wystąpić o jej uzupełnienie do:
- pracodawcy,
- lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikiem,
- lekarza ubezpieczenia zdrowotnego lub
- innego lekarza prowadzącego leczenie pracownika,
- właściwego państwowego inspektora sanitarnego,
- pracownika,
- byłego pracownika.
Orzeczenie lekarskie wysyłane jest do:
- właściwego państwowego inspektora sanitarnego,
- zainteresowanego pracownika,
- lekarza kierującego na badania.
W przypadku, gdy orzeczenie lekarskie zostało wydane przez lekarza zatrudnionego w jednostce orzeczniczej II stopnia – również jednostce orzeczniczej I stopnia.
Uwaga!
Przepisy przewidują możliwość odwołania się od treści orzeczenia lekarskiego wydanego przez jednostkę orzeczniczą I stopnia. Pracownik lub były pracownik, który nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego, może wystąpić z wnioskiem do jednostki orzeczniczej II stopnia o przeprowadzenie ponownie badania. Wniosek kieruje się za pośrednictwem jednostki orzeczniczej I stopnia zatrudniającej lekarza, który wydał to orzeczenie. Decyzja jednostki orzeczniczej II stopnia jest ostateczna.
Decyzja administracyjna o stwierdzeniu choroby zawodowej
Ostateczne orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby zawodowej to nie koniec procedury. Następnie właściwy powiatowy inspektor sanitarny wydaje decyzję administracyjną o stwierdzeniu choroby zawodowej albo decyzję o braku podstaw do stwierdzenia. Decyzja podejmowana jest na podstawie materiału dowodowego, a w szczególności danych zawartych w:
- orzeczeniu lekarskim oraz
- formularzu oceny narażenia zawodowego pracownika lub byłego pracownika.
Właściwy państwowy inspektor sanitarny przesyła decyzję do:
- zainteresowanego pracownika lub byłego pracownika;
- pracodawcy lub pracodawców zatrudniających pracownika w warunkach, które mogły spowodować skutki zdrowotne uzasadniające postępowanie w sprawie rozpoznania i stwierdzenia choroby zawodowej;
- jednostki orzeczniczej zatrudniającej lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie;
- właściwego okręgowego inspektora pracy.
Pracownik lub pracodawca ma prawo odwołać się od otrzymanej decyzji administracyjnej.
Obowiązki pracodawcy w przypadku rozpoznania lub podejrzenia choroby zawodowej u pracownika
Obowiązki pracodawcy w przypadku podejrzenia choroby zawodowej. W razie stwierdzenia u pracownika objawów wskazujących na powstawanie choroby zawodowej, pracodawca jest obowiązany, na podstawie orzeczenia lekarskiego:
- przenieść pracownika, w terminie i na czas określony w orzeczeniu, do innej pracy nienarażającej go na działanie czynnika, który wywołał te objawy,
- prowadzić rejestr obejmujący przypadki podejrzeń chorób zawodowych.
Obowiązki pracodawcy w przypadku stwierdzenia choroby zawodowej:
- Ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą, działając w porozumieniu z właściwym państwowym inspektorem sanitarnym.
- Przystąpić niezwłocznie do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze.
- Zapewnić realizację zaleceń lekarskich.
- Prowadzić rejestr obejmujący przypadki stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby.
- Prowadzić rejestr obejmujący przypadki stwierdzonych chorób zawodowych.
- Przesłać zawiadomienie o skutkach choroby zawodowej do instytutu medycyny pracy im. prof. J. Nofer w Łodzi oraz do właściwego państwowego inspektora sanitarnego.
- Przeniesienie pracownika do odpowiedniej pracy, który stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek choroby zawodowej i nie został uznany za niezdolnego do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Ważne
Decyzja o zmianie stanowiska pracy jest podejmowana na podstawie informacji uwzględnionych w orzeczeniu lekarskim.
Choroby zawodowe są efektem wieloletniego oddziaływania czynników szkodliwych na organizm pracownika. Praca w środowisku zapylonym może prowadzić do pylicy płuc, praca w hałasie będzie skutkowała ubytkiem słuchu. Możliwości jest naprawdę wiele. Dlatego prewencja w tym zakresie powinna być priorytetem w każdym zakładzie pracy. Ponadto zbudowanie środowiska pracy wolnego od wypadków oraz chorób zawodowych ma zawsze przełożenie na wyniki finansowe. Załoga, która jest stabilna i zadowolona z pracy, stanowi klucz do sukcesu całego przedsiębiorstwa.
