BHP podczas użytkowania wózków jezdniowych. Ważne informacje!

Transport wewnętrzny to jeden z kluczowych procesów każdego zakładu pracy. Krótki przestój przewozu półproduktów, wyrobów gotowych może wiązać się z dużymi stratami finansowymi firmy. Aby temu zapobiec, stosowane są maszyny oraz urządzenia o różnym charakterze pracy. Do najbardziej popularnych należą wózki jezdniowe z napędem silnikowym. Utrzymanie bez nich ciągłości dostaw, jest niemalże nie możliwe. Oprócz swoich zalet, mogą być przyczyną poważnych wypadków. Takie zdarzenia miały miejsce w wielu zakładach pracy. Zazwyczaj poszkodowani doznawali bardzo dotkliwych urazów.  Ruch wewnątrzzakładowy musi więc być zorganizowany bezbłędnie. W tym artykule opisane są praktyczne wskazówki bezpiecznego użytkowania wózków jezdniowych.

>Typy i rodzaje wózków jezdniowych

Poruszając się po hali produkcyjnej lub magazynowej można zauważyć pojazdy transportu bliskiego różniące się od siebie wyglądem. Różnorodność zastosowanego wyposażenia jest uzależniona często od wysokości składowania produktów, ich wagi, szerokości korytarza roboczego i pozostałych parametrów roboczych.

Wózki jezdniowe, ze względu na ich cechy użytkowe możemy podzielić na:

• unoszące,
• naładowne,
• ciągnikowe,
• podnośnikowe,
• podnośnikowe specjalne. 

Wózki unoszące

Wózki unoszące są to pojazdy potocznie nazywane tzw. pieskami. Mogą być one prowadzone przez operatora z poziomu posadzki lub operator przebywa na dostępnej platformie. Zwykle podnoszą towar na wysokość od 20 do 30 cm. Przeznaczone są do transportu ładunku w poziomie.

Wózki naładowne

Ten rodzaj pojazdów posiada stałą platformę służącą do przewożenia ładunków. Jego kluczowym parametrem jest nośność platformy określona w kilogramach.

Wózki ciągnikowe

Wózki ciągnikowe to pojazdy, których zadaniem jest przeciąganie/pchanie podczepionych do nich ładunków.  Istotnym parametrem w tym przypadku wózków jest siła uciągu.

Wózki podnośnikowe w tym specjalizowane    

Wózek podnośnikowy to wózek z przymocowaną platformą, widłami lub innymi urządzeniami służącymi do transportu ładunku. Ładunek może być przechowywany np. na palecie. Pojazdy te posiadają mechanizm podnoszenia, dzięki któremu są przystosowane do transportu ładunku na różne wysokości. W zakładach pracy najczęściej spotyka się wózki widłowe czołowe, boczne i/lub prowadzone. Z kolei wózki specjalizowane to pojazdy ze zmiennym wysięgiem lub pojazdy z kabiną podnoszoną wraz z operatorem.

Ważne

 

Wózki unoszące, pchające, ciągnikowe to pojazdy nie posiadające mechanizmu podnoszenia. Nie podlegają przepisom o dozorze technicznym. Natomiast wszystkie wózki podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia to maszyny poddozorowe. Pełnym dozorem objęte są również wózki jezdniowe podnośnikowe z wysięgnikiem, podnośnikowe z osobą obsługującą podnoszoną wraz z ładunkiem, pozostałe wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia. Wyjątek stanowią wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia, które są prowadzone lub zdalnie sterowane, podlegają one pod dozór ograniczony.

 

Uprawnienia operatora – czyli kto może obsługiwać wózki jezdniowe?

Obowiązujące wymagania wobec uprawnień do obsługi wózków jezdniowych z napędem silnikowym są jasno określone przez aktualne przepisy.

Wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia

Od 10 sierpnia 2018 r. każdy operator wózków jezdniowych podnośnikowych z mechanicznym napędem podnoszenia musi posiadać:

• właściwe zaświadczenie kwalifikacyjne wydane przez UDT lub
• uprawnienia maszynisty ciężkich maszyn budowlanych i drogowych lub
• książkę operatora maszyn roboczych z wpisem w zakresie obsługi wózków podnośnikowych.

Uwaga!

Zaświadczenia kwalifikacyjne UDT dzieli się na dwie kategorie:

• wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia z wysięgnikiem oraz wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia z osobą obsługującą podnoszoną wraz z ładunkiem (uprawnia również do obsługi wszystkich pozostałych wózków jezdniowych podnośnikowych z mechanicznym napędem podnoszenia),
• wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia, z wyłączeniem wózków z wysięgnikiem oraz wózków z osobą obsługującą podnoszoną wraz z ładunkiem.

Drugą możliwością na uzyskanie uprawnień operatora wózków jezdniowych jest posiadanie przywołanych:

• uprawnień maszynisty ciężkich maszyn budowlanych i drogowych lub
• książki operatora maszyn roboczych z wpisem w zakresie obsługi wózków podnośnikowych.

Uzyskanie tych uprawnień na wózki jezdniowe podnośnikowe było możliwe do 31 marca 2017 r. Natomiast 1 kwietnia 2017 r. weszła w życie nowelizacja rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych. Po tych zmianach Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego już nie potwierdza kwalifikacji do obsługi wózków jezdniowych podnośnikowych z mechanicznym napędem podnoszenia.

Uwaga!

Przed aktualizacją przepisów, dopuszczalne było użytkowanie wózków jezdniowych podnośnikowych z mechanicznym napędem podnoszenia na podstawie imiennego zezwolenia dla operatora wózka wystawionego przez pracodawcę.
Imienne zezwolenia na użytkowanie wózków jezdniowych zachowują ważność, zgodnie z terminami:

• wystawione do dnia 31 grudnia 2004 r. zachowują ważność nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2023 r.,
• wystawione do dnia 31 grudnia 2014 r. zachowują ważność nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2026 r.,
• wystawione od dnia 1 stycznia 2015 r. zachowują ważność nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2027 r..

Wózki jezdniowe bez mechanicznego napędu podnoszenia

Do obsługi tych pojazdów można dopuścić pracownika, który spełnia jedno z trzech opcji.

Opcja nr 1
Pracownik posiada zaświadczenie ukończenia odpowiedniego szkolenia potwierdzającego nabyte umiejętności w oparciu o programy opracowane lub zatwierdzone przez Urząd Dozoru Technicznego. Program można uzyskać nieodpłatnie, w tym celu należy skontaktować się z Gliwickim biurem UDT.

Dane kontaktowe to ul. Robotnicza 4a, 44-100 Gliwice.

Opcja nr 2
Pracownik posiada dokumenty stwierdzające uprawnienie do kierowania pojazdami silnikowymi lub zespołami składającymi się z pojazdu silnikowego i przyczepy lub naczepy uzyskane na podstawie przepisów w sprawie wydawania dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami. W rozporządzeniu nie sprecyzowano dokładnie kategorii prawa jazdy.

Pojazd silnikowy – pojazd wyposażony w silnik, z wyjątkiem motoroweru, pojazdu szynowego, roweru, wózka rowerowego, hulajnogi elektrycznej, urządzenia transportu osobistego i wózka inwalidzkiego.

Opcja nr 3

Pracownik posiada zaświadczenia kwalifikacyjnego UDT kategorii 1 lub 2.

Ważne

Operator oprócz legitymowania się właściwymi uprawnieniami musi odbyć badania lekarskie z uwzględnieniem obsługi wózków jezdniowych. Następnie przejść szkolenie stanowiskowe bhp. W ramach szkolenia pracownik powinien być zapoznany z:

• ryzykiem zawodowym,
• instrukcją bezpieczeństwa prac transportowych oraz
• instrukcją wózka jezdniowego w zakresie czynności powierzonych przez organizatora pracy.

Musi on również mieć ukończone 18 lat.

Bezpieczeństwo pracy podczas użytkowania wózków jezdniowych

Pod pojęciem bezpieczne warunki pracy podczas użytkowania wózków jezdniowych należy rozumieć bezpieczeństwo operatorów pojazdów i osób pieszych oraz bezpieczeństwo infrastruktury budynku.

Zapewnienie bezpieczeństwa pracy podczas użytkowania wózków jezdniowych wymaga wdrożenia właściwych działań techniczno-organizacyjnych.

Podstawowe działania organizacyjne w celu zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

Zgodnie z aktualnymi przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy podczas użytkowania wózków jezdniowych, pracodawca jest zobowiązany opracować zasady ruchu na drogach wewnątrzzakładowych.

W szczególności musi określić maksymalne prędkości środków transportu i komunikacji w zależności od:

• szerokości dróg,
• natężenia ruchu,
• widoczności itp.

Drogi powinny być oznakowane znakami drogowymi zgodnymi z przepisami prawa o ruchu drogowym.

W praktyce oznacza to, że pracodawca opracowuje i wdraża zasady ruchu wewnątrzzakładowego. Nad tym dokumentem pracuje dział bhp wraz z kadrą zarządzającą. Dokument zawiera wykaz podstawowych zasad bhp, których powinni przestrzegać piesi oraz operatorzy pojazdów. Określa między innymi zasady pierwszeństwa oraz maksymalne dopuszczalne prędkości. Wyjaśnia też znaczenie zastosowanego oznakowania w firmie:

• oznakowanie drogi dla pieszych,
• oznakowanie drogi dla pojazdów mechanicznych,
• znak stop,
• przejście dla pieszych itd.

Może również wskazywać miejsca w zakładzie pracy o wysokim ryzyku kolizji.

Wszystko co zostanie ujęte w zasadach ruchu wewnątrzzakładowego musi mieć odzwierciedlenie w praktyce. W hali produkcyjnej/magazynowej należy oznakować w sposób widoczny, wszystkie ciągi komunikacyjne. Ze względów bezpieczeństwa ciągi powinny być oddzielone od siebie za pomocą stałych barier. Obecnie na rynku dostępnych jest wiele barier elastycznych. Ich wytrzymałość jest przeliczona na uderzenie wózka jezdniowego. Na posadzce hali nanosi się znaki poziome oraz w razie potrzeby znaki pionowe. Można to zrobić za pomocą farb do betonu. Alternatywą dla tego rozwiązania jest oznakowanie w postaci oświetlenia LED.

Innym ciekawym wyposażeniem są bramki grawitacyjne, które montuje się przed przejściami dla pieszych. Pieszy musi się zatrzymać, otworzyć bramkę i przejść pasami na drugą stronę.  Zaletą tej bramki jest brak jakiegokolwiek mechanizmu sprężynowego, dzięki czemu działa bezawaryjnie. Zamyka się samoczynnie wykorzystując grawitację. 

Zasady poruszania się pieszych oraz ruch pojazdów jezdniowych

Aby ograniczyć ryzyko kolizji z wózkiem widłowym, ostrożność jednocześnie muszą zachować osoby piesze oraz operatorzy wózków jezdniowych. Jedna i druga strona ma obowiązek stosować się do wewnętrznych zasad bhp. Operatorzy pojazdów dodatkowo muszą pamiętać o metodach pracy, które zostały im przekazane w trakcie odbywania kursu z zakresu obsługi wózków jezdniowych.

Przykładowe zasady bhp dla pieszych poruszających się drogami wewnątrzzakładowymi 

• Zakaz poruszania się podczas rozmawiania przez telefon komórkowy. Pracownik powinien pozostać w miejscu. Często firmy wyznaczają lokalizację na hali produkcyjnej, gdzie można odbyć rozmowę telefoniczną.
• Utrzymywanie bezpiecznego dystansu od wózków jezdniowych będących w ruchu, co najmniej 2,5m.
• Zatrzymanie się przed przejściem dla pieszych, kontrola czy drogą komunikacyjną nie nadjeżdża pojazd mechaniczny.
• Poruszanie się przede wszystkim ciągami dla pieszych.
• Stosowanie odzieży poprawiającej widoczność pieszego.
• Transportowanie ręczne przedmiotów o niewielkich gabarytach, tak aby nie ograniczały one widoczności.
• Korzystanie z dostępnego wyposażenia na hali, którego zadaniem jest ograniczenie ryzyka kolizji pomiędzy pieszym a wózkiem jezdniowym, mogą to być np. lustra sferyczne, strefy zabronione dla pieszych itd..
• Stosowanie się do ustalonych zasad pierwszeństwa.

Przykładowe zasady bhp dla operatorów wózków jezdniowych podnośnikowych z mechanicznym napędem podnoszenia

• Używanie sygnału dźwiękowego w miejscach o ograniczonej widoczności.
• Przestrzeganie zakazu używania telefonu komórkowego podczas jazdy wózkiem jezdniowym.
• Przestrzeganie zakazu wychylania się poza obrys wózka jezdniowego.
• Wyeliminowanie nagłego przyśpieszania pojazdem oraz nagłego hamowania w trakcie jazdy.
• Dokonywanie manewru skrętu pojazdem z zachowaniem niewielkich, dopuszczalnych prędkości.
• Transportowanie towarów z masztem pochylonym na siebie i widłami opuszczonymi w tzw. pozycji transportowej.
• Wjeżdżając na pochyłość wózkiem widłowym z ładunkiem, przód wózka musi być zwrócony w stronę wzniesienia.
• Zjeżdżając wózkiem widłowym z ładunkiem z pochyłości, należy zjeżdżać tyłem pojazdu.
• Na powierzchniach śliskich, w miejscach o ograniczonej widoczności, przy zbliżaniu się do przejść dla pieszych lub skrzyżowań itp., operator ma obowiązek zredukować prędkość pojazdu.
• Zachowanie bezpiecznej odległości wózka jezdniowego od innych uczestników ruchu oraz stałego wyposażenia hali.
• Pozostawianie wózka jezdniowego tylko w miejscach do tego przeznaczonych.
• Wyjmowanie kluczyków ze stacyjki pojazdu po jego zaparkowaniu.
• Manewrowanie pojazdem tylko z widłami opuszczonymi do pozycji transportowej, dokonywanie np. manewru skrętu z wysoko uniesionym ładunkiem może skutkować utratą stabilności pojazdu.
• Stosowanie pasów bezpieczeństwa.
• Sprawdzanie stanu technicznego pojazdu przed jego użyciem.

Przykładowe rozwiązania techniczne ograniczające ryzyko kolizji pomiędzy wózkiem jezdniowym a pieszym

Kupując lub wynajmując wózek jezdniowy pracodawcy powinni pomyśleć o doposażeniu pojazdu w dodatkowe elementy bezpieczeństwa. Można dzięki nim np. poprawić znacznie widoczność pojazdu na hali produkcyjnej lub ograniczyć technicznie jego prędkość.

Przykładowe rozwiązania techniczne.

Lampa Blue Spot Led

Jest to lampa ostrzegawcza służąca do informowania wszystkich osób, że w ich pobliżu pracuje pojazd mechaniczny. Lampę ustawia się tak, aby niebieskie światło padające na posadzkę, było widoczne zanim pojazd znajdzie się w strefie zagrożenia np. w pobliżu osób pieszych. Lampa Blue Spot Led może być zamontowana z tyłu i z przodu wózka.

Lampa Red Zone

Ten rodzaj lampy wyznacza na posadzce, granice pomiędzy pieszym a pojazdem, za pomocą czerwonego światła padającego na posadzkę. Jej ustawienie konfiguruje się według indywidualnych potrzeb.

System wykrywania pieszych oraz innych pojazdów mechanicznych

System ten wykorzystuje technologię RFID. Znacznie obniża ryzyko kolizji pomiędzy wszystkimi uczestnikami ruchu wewnątrzzakładowego. Polega to na wyposażeniu pojazdów oraz osób pieszych w urządzenia, które wykrywają obecność innych obiektów w określonym promieniu pracy. Jeżeli któryś z uczestników ruchu naruszy strefę bezpieczeństwa innego uczestnika, oboje są o tym informowani sygnałem dźwiękowym i mają czas na właściwą reakcję.

System automatycznej redukcji prędkości

Dopuszczalne prędkości pojazdów jezdniowych w zakładzie pracy mogą być różne, w zależności od specyfiki danego obszaru. W miejscach uczęszczanych przez duże grupy pieszych pracowników zadana prędkość na pewno będzie dosyć niska. Z kolei na magazynach, gdzie odbywa się przede wszystkim ruch pojazdów mechanicznych, prędkość ta będzie wyższa. Ogromną pomocą przy zapanowaniu nad tymi zasadami jest system automatycznej redukcji prędkości. Rozwiązanie to samoczynnie reguluje dopuszczalną prędkość pojazdu mechanicznego w zależności od wprowadzonych parametrów. Wymaga on montażu nadajnika w wybranym miejscu oraz odbiornika na wózku jezdniowym. Wyposażenie współpracuje ze sobą, wysyłając i odbierając odpowiednie sygnały.

Sygnał dźwiękowy podczas cofania pojazdem

Jest to bardzo proste rozwiązanie będące już standardem. Pojazd mechaniczny jadąc do tyłu wysyła również sygnał dźwiękowy.

Zapewnienie transportu wewnątrzzakładowego na wysokim poziomie, wymaga zastosowania pojazdów mechanicznych. Są to ciężkie maszyny poruszające się z określoną prędkością.  Kolizja pieszego z takim pojazdem może zakończyć się tragicznie, dlatego utrzymanie najwyższych standardów bezpieczeństwa jest niezbędne. Aby to osiągnąć stosuje się różne metody, część z nich została opisana w tym artykule.

Warto również pamiętać o ciągłym budowaniu świadomości wśród pracowników. Ostatecznie to oni decydują o swoich decyzjach i zachowaniu.

 

Macie więcej pytań?

Zapraszamy do kontaktu!